مجهز کردن آزمایشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی به تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی مطابق با استانداردهای معتبر جهانی و در کیفیت ارائه خدمات و ارتقای سلامت و ایمنی کارکنان آزمایشگاه اهمیت ویژه ای دارد و همواره مورد توجه قرار گرفته است. از پرکاربردترین و مهمترین تجهیزات مورد نیاز در آزمایشگاه، تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی هستند. وجود تجهیزات ایمنی در یک آزمایشگاه علاوه بر اینکه می‌تواند در حفظ جان و سلامت پرسنل آزمایشگاه نقش مهمی داشته باشد، باعث حفاظت محیط‌زیست و افزایش عمر تجهیزات و دستگاه‌های آزمایشگاهی میشوند.
از آنجایی که وجود این اقلام در آزمایشگاه بسیار ضروری است و در عین حال افرادی که به دنبال خرید این تجهیزات هستند، با نحوه کارکرد تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی آشنایی ندارند، در این مقاله به معرفی برخی از این تجهیزات می‌پردازیم و کاربرد آن‌ها را نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد. پس تا انتهای این مطلب با ما باشید.
آشنایی با کاربرد تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی
استفاده از تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی در محیط آزمایشگاه بسیار اهمیت دارد. فعالیت در محیط آزمایشگاهی براساس ماهیت نمونه‌های مورد بررسی، مواد شیمیایی به‌کار رفته در حین آزمایش و علاوه براین وسایل مورد استفاده، می‌تواند خطرات بسیاری را ایجاد کند. این خطرات امکان دارد فقط متوجه شخص آزمایش کننده یا سایر افراد حاضر در آزمایشگاه باشد یا اینکه سلامت سایر افراد جامعه را در نتیجه انتقال آلودگی‌های زیست‌محیطی و شیمیایی به مخاطره بیندازد.
از سوی دیگر اتفاقات و حوادثی که به علت عدم توجه به مسائل ایمنی در آزمایشگاه‌ها اتفاق می‌افتد، خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به همراه خواهد داشت. با استفاده از تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی می‌توان شرایطی را مهیا کرد که همه کارکنان با داشتن ایمنی حداکثری بتوانند فعالیت خود را ادامه دهند. زمانی‌که ایمنی آزمایشگاه بالا برود، نه تنها خود آزمایشگاه، بلکه دستگاه‌های آزمایشگاهی و مواد موجود در آن نیز در شرایط مطلوبی قرار خواهند گرفت و میزان خسارات جبران‌ناپذیر نیز کاهش خواهد یافت. اما انواع تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی کدام اند؟ در مجموع تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی به دو دسته تجهیزات محافظتی شخصی و وسایل ایمنی آزمایشگاهی تقسیم میشوند که در ادامه به‌طور مفصل هر کدام از این موارد را بررسی خواهیم کرد.
تجهیزات محافظتی شخصی
تجهیزات محافظتی شخصی (Personal Protective Equipment) یا PPE به وسایل و تجهیزاتی در آزمایشگاه گفته می‌شود که جهت محافظت کارکنان آزمایشگاه در برابر بیماری‌های ناشی از جراحت، تماس با مواد شیمیایی بسیار خطرناک، خطرات فیزیکی شیمیایی، الکتریکی، تشعشعی و حتی خطرات مکانیکی به کار برده می‌شود.
از آنجا که یکی از راه‌های ورود مواد شیمیایی خطرناک به بدن از طریق تماس پوستی و همچنین از طریق سیستم تنفسی و سیستم گوارشی می‌باشد، وجود تجهیزات محافظت شخصی بسیار ضروری است. بیشترین میزان خطر، زمانی است که مواد شیمیایی با پوست بدن تماس دارند، به همین دلیل هنگامی که در آزمایشگاه با سرنگ کار می‌کنید، بایستی بیشترین میزان دقت را در هنگام استفاده داشته باشید. جهت محافظت شخصی در آزمایشگاه لوازم متعددی از جمله عینک‌های ایمنی، شیلدهای محافظ صورت، محافظ های گوش، کلاه‌ها یا پوشش‌هایی برای حفاظت از سر و همچنین کفش‌های ایمنی ساخته شده‌اند که می‌توان آن‌ها را از مراکز مختلف تجهیزات آزمایشگاهی نیز تهیه کرد.
لوازم ایمنی و حفاظت شخصی که از سوی کارکنان آزمایشگاهی استفاده میشوند و به عنوان لباس‌های محافظتی مورد استفاده قرار میگیرند شامل دستکش، ماسک، پیش بند، محافظ سر، محافظ پا، سپرهای حفاظتی، محافظ‌های تنفسی یا کمک تنفسی و روپوش آزمایشگاهی می‌باشند که در ادامه توضیحاتی را در مورد هر کدام از این لوازم ارائه خواهیم کرد.
برای آشنایی با سانتریفیوژ آزمایشگاهی و کاربردهای آن بر روی لینک کلیک کنید.
عینک‌های ایمنی آزمایشگاهی
همان گونه که اشاره شد یکی از تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی مهم برای حفاظت شخصی، عینک‌های ایمنی هستند که در مواقعی که افراد با مواد سمی یا سوزاننده یا مواد خطرناک شیمیایی تماس مستقیم دارند، می‌توانند با استفاده از این عینک‌ها خطر اصابت اجسام یا ذرات با چشم را به حداقل برساند. لذا در نظر داشته باشید که با به چشم داشتن این عینک‌ها می‌توانید سلامت خود را در مقابل مخاطرات تضمین کنید.
شیلدهای محافظ صورت
شیلد های محافظت صورت نیز به‌طور همزمان خطراتی که چشم و صورت را تهدید می‌کنند، کاهش می‌دهد. لازم به ذکر است که رنگ و جنس شیلدهای محافظ براساس کاربرد و عملکرد متفاوت می‌باشند. بنابراین استفاده از شیلدهای آزمایشگاهی برای محافظت از صورت لازم و ضروری می‌باشد.
روپوش‌های آزمایشگاهی
یکی دیگر از وسایلی که به عنوان مانع حفاظتی برای جلوگیری از آلودگی‌های شیمیایی پوست استفاده می‌شود، روپوش‌های آزمایشگاهی هستند. این روپوش‌ها با داشتن آستین‌های بلند و ضخامت مناسب می‌توانند سلامت پوست را در مقابل مخاطرات شیمیایی تضمین کنند.
روپوش‌های آزمایشگاهی معمولاً شامل کت های آزمایشگاهی، شنل پیش بند و سایر لوازم‌های مشابه می‌باشند. روپوش آزمایشگاه باید دارای رنگ سفید باشد و متناسب با اندازه بدن خریداری شوند. قد آن حتما باید تا زانوی تا زانوی فرد انتخاب شود و همچنین دکمه‌های روپوش باید همیشه بسته باشند.
دستکش‌های آزمایشگاهی
یکی دیگر از وسایلی که می‌تواند خطر تماس پوستی با مواد شیمیایی را کاهش دهند، استفاده از دستکش‌ها است. با توجه به نوع ماده شیمیایی و همچنین کاربرد هر دستکش، این دستکش‌ها در جنس‌های متفاوت طراحی و تولید شده‌اند. از انواع دستکش‌ها می‌توان به دستکش‌های لاستیکی، چرمی، جراحی، پلاستیکی و ضد اسید نام برد که هرکدام کاربردهای خاص خود را دارند.
کفش‌های آزمایشگاهی
کفش‌های آزمایشگاهی به آن نمونه کفش‌هایی گفته می‌شود که پا را به‌طور کامل بپوشاند. این کفش‌ها باید مقاوم، راحت و دارای کفه لاستیکی باشند/ در آزمایشگاه هیچ زمانی از کفش‌های پارچه‌ای، دم‌پایی، کفش پاشنه‌بلند یا کفش با پوشش فلزی استفاده نکنید. استفاده از کفش‌های با جنس چرم یا مواد مصنوعی که از نفوذ مایعات جلوگیری می‌کنند، به شدت توصیه می‌شود.
ماسک‌های آزمایشگاهی
یکی از مهمترین تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی ماسک‌ها هستند که در بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها و مراکز درمانی و تحقیقاتی بیشترین کاربرد را دارند. استفاده از ماسک جهت حفاظت از سیستم تنفسی و جلوگیری از ورود آئروسل یا سایر مواد شیمیایی خطرناک ضروری است.
ماسک‌ها با پوشش بینی و دهان از ورود ذرات خطرناک و آسیب‌رسان به بینی و دهان، ریه و دستگاه تنفسی حفاظت می‌کنند. در نظر داشته باشید که ماسک انتخابی باید مناسب اندازه صورت باشد. براساس آزمایش مورد نظر این ماسک‌ها می‌توانند به ماسک جراحی، ماسك گرد و غبار، ماسک N95، ماسک FFP2، ماسک فیلتر دار، ماسک چند لایه، ماسک شیمیایی، ماسك گاز، ماسک تنفسی تقسیم شوند.
وسایل ایمنی در آزمایشگاه
همانگونه که اشاره شد یکی از تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی وسایلی هستند که به عنوان تجهیزات ایمنی در محیط آزمایشگاه مورد استفاده قرار میگیرند. با نصب این تجهیزات می‌توانید به راحتی نکات ایمنی را رعایت کنید و امن‌ترین و بهترین محیط را برای پرسنل خود فراهم آورید. تنوع تجهیزات ایمنی آزمایشگاه بسیار زیاد است، اما پرکاربردترین تجهیزاتی که در آزمایشگاه‌های شیمیایی استفاده می‌شود به شرح زیر می‌باشند:
- دوش های ایمنی آزمایشگاهی
- چشم شوی ایمنی آزمایشگاهی
- خاموش کننده های حریق
- هود آزمایشگاهی
- سپرهای حفاظتی آزمایشگاهی
- گلاو باکس یا جعبه های دستکش دار آزمایشگاهی
- کابینت آزمایشگاهی
- جعبه های ایمنی آزمایشگاهی
دوش های ایمنی آزمایشگاهی
در محیط آزمایشگاه نصب دوش های اضطراری در مکان‌های مناسب بسیار کاربردی است. علی‌الخصوص نصب این تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی در بخش‌هایی از آزمایشگاه که مواد شیمیایی خورنده، اکسنده یا سوزاننده و یا اسیدها و سایر مایعات مضر وجود دارد، بسیار مؤثر است. این دوش ها در واقع برای کاهش آلودگی استفاده میشوند. در نظر داشته باشید که آب نمی‌تواند در از بین بردن آلودگی به تنهایی مؤثر باشد و تنها محل مورد نظر را پاک میکند.
چشم شوی ایمنی آزمایشگاهی
یکی دیگر از ملزومات آزمایشگاه شیمی نصب چشمی ایمنی می‌باشد. 10 تا 15 ثانیه اول در هنگام مواجهه با مواد شیمیایی بسیار اهمیت دارد. تاخیر در شستشوی چشم بعد از این فاصله زمانی می‌تواند بسیار آسیب‌زننده باشد. بنابراین وجود چشم شوهای ایمنی پیش از مراجعه به پزشک، اثرات آن موادی که با چشم تماس داشته‌اند را به حداقل خواهد رساند.
از سوی دیگر شوینده‌های چشمی در آزمایشگاه‌ها به‌عنوان یکی از تجهیزات ایمنی آزمایشگاه مهم قابل اهمیت می‌باشد. بهتر است که محل شوینده‌های چشمی در سینک‌ها یا در کنار چشم‌شوی ایمنی تعبیه شوند.
خاموش‌کننده‌های حریق
خاموش‌کننده‌های حریق یکی از اصلیترین تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی تلقی میشوند. در محیط آزمایشگاه زمانی بکار میروند که آزمایشگاه دچار آتش‌سوزی شده باشد. معمولاً خاموش‌کننده‌های حریق کپسول‌های آتش‌نشانی به چهار دسته تقسیم میشوند:
- خاموش کننده های آبی که در حریق هایی کاربرد دارند که آتش سوزی از موادی با جنس چوب و یا کاغذ باشد.
- پودر خشک شیمیایی جهت مقابله با حریقهای حاوی مایعات آتش گیر، فلزات و حریق های الکتریکی استفاده می شود.
- دی اکسید کربن برای آتش سوزی اندک مانند مایعات آتش گیر و یا برای استفاده کم اطراف ابزار و تجهیزات الکترونیکی کاربرد دارد.
- کف برای آتش سوزی هایی که شامل مایعات می باشد کاربرد دارد. در واقع کف می تواند روی آتش را بپوشاند و مانع رسيدن اکشسیژن و در نتیجه صعود گازهای ناشیی از آتش شود.
یکی دیگر از راه‌های خاموش کردن آتش‌سوزی، خفه کردن آتش است. در این روش از پوشاندن روی آتش با موادی که مانع رسیدن اکسیژن به محوطه آزمایشگاه می‌شود، بهره می‌برند. موادی که برای خفه کردن آتش بیشترین کاربرد را دارند، باید حتما سنگین‌تر از هوا باشند و حالت پوششی داشته باشند. این مواد شامل خاک، شن، ماسه پتوی مخصوص خاموش کردن آتش و پتوی خیس می‌باشد.
هود آزمایشگاهی
یکی از تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی که جهت تخلیه بخار خطرناک و سمی تولید شده در هنگام کار با مواد شیمیایی از آن استفاده می‌شود، هودهای آزمایشگاهی هستند. نصب هود آزمایشگاهی از مهمترین لوازم ایمنی در آزمایشگاه است و باعث حفظ جان کارکنان آزمایشگاه در مقابل مواد شیمیایی پرمخاطره می‌شود. هودهای آزمایشگاهی بسته به نوع کاربرد آن‌ها متفاوت می‌باشند، اما از مهمترین هودهای آزمایشگاهی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هود لامینار
- هود میکروبی
- هود شیمیایی
- هود کانوپی
- هود بازویی
- هود پاتولوژی
- هود سقفی
- هود PCR
سپرهای حفاظتی آزمایشگاهی
یکی دیگر از مواردی که کارکنان آزمایشگاه باید در نظر داشته باشند، استفاده از لوازمی است که جان آن‌ها را در مقابل تشعشعات، پرتوهای لیزری و ماوراء بنفش محافظت میکند. در واقع سپرهای حفاظتی آزمایشگاهی یکی از بهترین گزینه‌ها برای حفاظت افراد در مقابل اشعه‌های ماوراء بنفش و لیزری می‌باشد.
گلاو باکس یا جعبه‌های دستکش دار آزمایشگاهی
دستگاه‌های گلاب باکس دستگاهی هستند که در دو طرف آن دستکش‌های قرار دهند که کارکنان آزمایشگاه می‌توانند دستان خود را درون آن دستکش‌ها قرار داده و بدون تماس با مواد آزمایشگاه خطرناک با آن‌ها کار کنند. این دستکش‌ها می‌توانند در حفاظت پوست افراد از مواد شیمیایی خطرناک بسیار مؤثر باشند.
کابینت‌های آزمایشگاهی
یکی دیگر از تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی پرکاربرد، کابینت‌های نگهدارنده مواد شیمیایی (کمد نگهداری مواد شیمیایی یا کمد حلال) است. این کمدها جهت ذخیره‌سازی ایمن مواد شیمیایی و سیلندرهای گاز و نگهداری آن‌ها کاربرد دارد. کابینت آزمایشگاهی باید از مواد ضد حرارت و ضد اسید ساخته شده باشد. انواع کابینت‌های آزمایشگاهی در دسته‌های زیر جای دارند:
- کابینت ایمنی
- کابینت نگهداری مواد قابل اشتعال
- کابینت نگهداری مواد شیمیایی
- کابینت ایمنی نگهداری مجهز به فیلتر
- کابینت ایمنی نگهداری اسید و باز
- کابینت ایمنی نگهداری سیلندر های گاز
- کابینت ایمنی پیشرفته گاز فوق خالص
جعبه‌های ایمنی آزمایشگاهی
اگر بخواهید ایمنی آزمایشگاه برای جلوگیری از پاشیدن مواد شیمیایی خطرناک به صورت و بدن کارکنان را افزایش دهید، استفاده از جعبه های ایمنی آزمایشگاهی بسیار موثر است. بیشترین کاربرد این جعبهها، جلوگیری از انتقال اسید باز و مواد شیمیایی می‌باشد که استفاده از آن‌ها در محیط آزمایشگاه می‌تواند از بروز آسیب‌های پوستی به پرسنل جلوگیری نماید.
نتیجه‌گیری
در این مطلب به بررسی انواع تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی و کاربرد آن‌ها در پرداختیم. ازآنجاکه کارکنان و پرسنل آزمایشگاه روزانه با مواد شیمیایی خطرناک سروکار دارند و ممکن است هر گونه تماس با این مواد شیمیایی جان آن‌ها را به خطر بیندازد، به همین دلیل توصیه میکنیم که در هنگام کار در محیط آزمایشگاه حتما از تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی استفاده نمایید.
تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی معمولاً به دو نوع تجهیزات حفاظت شخصی و وسایل ایمنی آزمایشگاهی تقسیم میشوند که استفاده از هرکدام از آن‌ها می‌توانند مخاطرات محیطی و فردی در محیط آزمایشگاه را کاهش دهند. در این مطلب به طور مفصل به کاربرد هر کدام از این تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی اشاره کردیم. چنانچه هر کدام از تجهیزات ایمنی آزمایشگاه شما دچار مشکل شده، تکنسین های مجرب ما در مرکز تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی آماده خدمت رسانی به شما عزیزان هستند و تمام مراحل عیب یابی و تعمیر تجهیزات شما را در کمترین زمان انجام خواهند داد.
